Najprawdopodobniej dyscypliną, która stanowiła pierwowzór współczesnej piłki ręcznej, była rozgrywana już w starożytnej Grecji urania, która (na fali historycznych podbojów) zaadoptowana została także na grunt starożytnego Rzymu. Później, w wiekach średnich, mecze piłki ręcznej rozgrywane były między innymi w Niemczech, we Francji, Danii, Czechach, na Słowacji i Ukrainie. Proste zasady, szybka akcja i emocjonujący przebieg rozgrywek sprawił, że piłka ręczna podbiła także serca średniowiecznych Irlandczyków i Urugwajczyków. Jednak to kraje skandynawskie – współcześni mistrzowie szczypiorniaka – wpłynęły najmocniej na finalne ukształtowanie zasad tej niezwykłej dyscypliny.

Jako pierwszy, ogólne reguły gry spisał w 1989 roku Duńczyk Holger Nielsen. To on odpowiada za sformułowanie reguł o maksymalnym czasie przetrzymania piłki czy o zakazie biegania po boisku bez kozłowania.

Kolejny zbiór obejmujący zasady gry w piłkę ręczną opublikował w 1917 roku Max Heiser, który zakładał, że ta, bardzo kontaktowa i wymagająca ogromnej sprawności, dyscyplina powinna zainteresować głównie kobiety, które – w odróżnieniu od mężczyzn – niezbyt interesują się tradycyjnym footballem.

Stricte męska piłka ręczna powołana została do życia przez Carla Schelenza, który w 1919 roku ustanowił rygorystyczne restrykcje i opracował szczegółowe zasady gry, w oparciu o które – 13 września 1925 roku – rozegrano w Halle pierwszy, oficjalny mecz piłki ręcznej pomiędzy drużyną Niemiec i Austrii, zakończony wynikiem 6 do 3.

W 1928 roku piłka ręczna zadebiutowała na Igrzyskach Olimpijskich, a pierwsze mistrzostwa świata w piłce ręcznej rozegrano w 1938 roku w Niemczech. W tym czasie drużyny składały się z siedmiu (wersja duńska) lub jedenastu (wersja niemiecka) graczy.

Obie formy dyscypliny funkcjonowały obok siebie przez wiele lat. Z biegiem czasu, wariant siedmioosobowej drużyny zaczął jednak skutecznie wypierać bardziej liczną – niemiecką wersję. Rozgrywki piki ręcznej próbowano też przenieść z hali na wolne powietrze. Dyscyplina w tym wariancie zadebiutowała na życzenie pewnego krzykliwego dyktatora z wąsikiem podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich w Berlinie w 1936 roku, a karierę jako Feldhandball (dosłownie – polowa piłka ręczna) oficjalnie zakończyła w 1976 roku.

Od tego też roku także piłkarki ręczne dopuszczono do startu w ramach igrzysk olimpijskich. Od tego również czasu także rozgrywki kobiet nadzorowane są przez IHF, czyli powołaną do życia w 1946 roku International Handball Federation.

Gra polskich Legionistów ze Szczypiorna

Szczypiorniak to typowo polska, kojarzona jedynie w kraju nad Wisłą nazwa piłki ręcznej. Wszystko przez to, że pierwsze, rodzime rozgrywki tej niezwykłej dyscypliny zaczęto organizować w niewielkim Szczypiornie.

Debiutujący w 1917 roku i stawiający pierwsze na polskim gruncie kroki zawodnicy pochodzili z I i III brygady Legionów Polskich. Internowani po kryzysie przysięgowym oficerowie umilali sobie czas organizując emocjonujące i zacięte mecze szczypiorniaka właśnie, podpatrując zasady gry u niemieckich wartowników.

Inna teoria głosi, że jedenastoosobowy szczypiorniak to wynalazek czysto polski. Legendy donoszą bowiem, że więzieni żołnierze – z dbałości o kondycję i z nudów – stworzyli dyscyplinę emocjonującą, pozwalającą utrzymać formę i wyzwalającą z negatywnych emocji.

Niezależnie od tego, jakie były faktyczne początki polskiej wersji piłki ręcznej – pewnym jest, że gra zapoczątkowana przez Legionistów ze Szczypiorna szybko podbiła serca innych mundurowych, między innymi żołnierzy Batalionu Pogranicznego, a rok 1918 uznaje się za symboliczny początek tej dyscypliny w Polsce, której oficjalnym reprezentantem jest (od 1928 roku) Związek Piłki Ręcznej w Polsce.

Obecnie piłka ręczna to dyscyplina olimpijska, którą uprawia ponad 30 milionów osób w 159 krajach (przynajmniej tyle państw jest zarejestrowanych w Międzynarodowej Federacji Piłki Ręcznej IHF).